Fazy snu i ich znaczenie – REM, NREM i co się dzieje z ciałem

Sen to jedna z najbardziej fascynujących funkcji naszego organizmu. Spędzamy w nim średnio jedną trzecią życia, a mimo to często nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo jest on złożony i jak ogromne ma znaczenie dla naszego zdrowia. Wbrew pozorom sen nie jest stanem całkowitego „wyłączenia”. To aktywny proces, który przebiega w kilku etapach, zwanych fazami snu. Każda z nich pełni inną, ale równie istotną rolę w regeneracji ciała i umysłu.

W tym wpisie przyjrzymy się bliżej dwóm głównym fazom snu – NREM i REM – oraz temu, co się dzieje z naszym organizmem, kiedy w nich przebywamy.

? Sen NREM – fundament zdrowej regeneracji

Faza NREM (ang. Non-Rapid Eye Movement), czyli sen wolnofalowy, to pierwsza część cyklu snu. Dzieli się na cztery stadia, od lekkiego przysypiania aż po głęboki sen. To właśnie w NREM ciało najbardziej odpoczywa.

Etapy snu NREM:

1. Stadium I – zasypianie: trwa kilka minut. Wtedy nasze ciało powoli się wycisza, spowalnia oddech, mięśnie zaczynają się rozluźniać. Często możemy doświadczać uczucia „spadania”, które bywa połączone z gwałtownym drgnięciem ciała.

2. Stadium II – lekki sen: mózg rejestruje mniej bodźców z otoczenia, fale mózgowe stają się wolniejsze, serce bije spokojniej. To najdłuższe stadium w całym cyklu snu.

3. Stadium III i IV – głęboki sen wolnofalowy: to najważniejszy etap dla regeneracji organizmu. Tętno i oddech są najwolniejsze, mięśnie maksymalnie się rozluźniają, a mózg przechodzi w rytm fal delta.

? Co dzieje się z ciałem w fazie NREM?

• wydziela się hormon wzrostu, który odpowiada za odbudowę tkanek, mięśni i kości,

• układ odpornościowy wzmacnia swoje działanie – w tej fazie najefektywniej walczy z infekcjami,

• spada poziom kortyzolu (hormonu stresu), co sprzyja regeneracji,

• wątroba i nerki aktywnie oczyszczają organizm z toksyn.

Bez głębokiego snu NREM ciało nie ma szans na pełne odnowienie sił.

? Sen REM – regeneracja umysłu i emocji

Faza REM (ang. Rapid Eye Movement – szybkie ruchy gałek ocznych) to czas, w którym mózg jest niezwykle aktywny. Fale mózgowe w REM przypominają te z okresu czuwania, dlatego czasami mówi się o „paradoksalnym śnie”.

? Charakterystyczne objawy REM:

• szybkie ruchy oczu pod powiekami,

• nieregularny oddech i puls,

• całkowite rozluźnienie mięśni (organizm wprowadza „paraliż senny”, abyśmy nie odtwarzali ruchów ze snu),

• najbardziej intensywne marzenia senne.

Dlaczego REM jest ważny?

• mózg w tej fazie porządkuje wspomnienia, segreguje informacje z całego dnia,

• utrwala nowo zdobytą wiedzę i umiejętności – kluczowy moment dla nauki,

• stabilizuje emocje – to dlatego niedobór REM prowadzi do rozdrażnienia, a nawet problemów psychicznych,

• wspiera kreatywność – nieprzypadkowo wielu artystów i naukowców czerpało inspiracje właśnie ze snów.

Można powiedzieć, że REM regeneruje psychikę, podczas gdy NREM regeneruje ciało.

? Cykl snu – jak to działa?

Pełny cykl snu trwa średnio od 90 do 120 minut i składa się z kolejnych przejść przez fazy NREM i REM. W ciągu nocy zdrowy człowiek przechodzi przez 4–6 takich cykli.

• W pierwszej połowie nocy dominuje głęboki sen NREM.

• W drugiej – coraz więcej czasu zajmuje REM.

To dlatego poranne przebudzenie w fazie REM często wiąże się z tym, że pamiętamy sen. Z kolei nagłe wybudzenie z głębokiego NREM może powodować uczucie „ciężkiej głowy” i dezorientacji.

? Co się dzieje, gdy brakuje którejś fazy snu?

Niedobory snu to nie tylko kwestia ilości godzin, ale też jakości. Jeśli sen jest płytki, przerywany lub niewygodny (np. przez źle dobrany materac), organizm nie przechodzi prawidłowo przez cykle.

• Brak NREM: skutkuje zmęczeniem mięśni, spadkiem odporności, gorszą regeneracją fizyczną.

• Brak REM: prowadzi do problemów z pamięcią, koncentracją, nastrojem, a długotrwale – nawet do depresji.

? Jak wspierać naturalne fazy snu?

Sen to proces, który można wzmocnić poprzez zdrowe nawyki:

1. Regularność: kładź się i wstawaj o podobnych porach.

2. Higiena snu: unikaj ekranów, kofeiny i alkoholu przed snem.

3. Warunki w sypialni: cisza, ciemność i temperatura ok. 18–20°C.

4. Odpowiedni materac: kręgosłup i mięśnie muszą mieć idealne podparcie, aby ciało weszło w głęboki NREM. Zbyt twardy lub za miękki materac zaburza ten proces.

5. Rytuały relaksacyjne: książka, medytacja, spokojna muzyka – to sygnał dla mózgu, że czas odpocząć.

? Podsumowanie

Sen to nie „strata czasu”, ale najważniejszy proces regeneracyjny naszego ciała i umysłu. Faza NREM dba o odbudowę organizmu, a faza REM o zdrowie psychiczne i pamięć. Razem tworzą harmonijny cykl, który pozwala nam budzić się z nową energią.

Dlatego warto zadbać nie tylko o ilość snu, ale przede wszystkim o jego jakość. A ta w ogromnej mierze zależy od warunków, w jakich śpimy – od odpowiedniego materaca, pościeli i atmosfery w sypialni.

Bo zdrowy sen = pełna regeneracja = lepsze życie.